Marokko, nabeschouwing, ervaringen en tips

Wij vonden Marokko een magisch land. Divers, gastvrij, ontzettend mooi. Hieronder nog een kleine nabeschouwing van onze twee weken daar.

Marrakech is het toeristisch centrum. Veel mensen komen ook niet veel verder, desnoods aangevuld met een uitstapje naar de woestijn. Marrakech is mooi en een must-see, maar als je enkel deze stad bezoekt, heb je alvast niet het echte Marokko gezien. Of toch maar een heel beperkt aspect ervan. Mensen waarschuwden ons ook dat Marrakech luid is en de mensen opdringerig. Dat klopt. En ook niet. Na een dikke week dorpen en bergen, was Marrakech heel erg in your face en de eerste avond viel het me wat tegen. Het is druk, luid, veel. En verkopers en restaurantuitbaters spreken je aan. Maar als je ze kordaat maar vriendelijk afwimpelt, is er eigenlijk geen probleem. Het is niet dat ze je achtervolgen ofzo. Voordeel van Marrakech voor de kinderen was dat er het meeste Westerse dingen zijn; hamburgers, een degelijk Italiaans restaurant, goede wifi,… Maar het was ook het meest intimiderend voor hen. Maar van de twee steden die we zagen, vond ik Fez mooier dan Marrakech en ik ben vooral nog benieuwd naar al de steden die we nog niet hebben gezien.

Reizen tijdens de Ramadan is heel goed doenbaar, maar het heeft wel impact. Zo sloten in Marrakech de musea al om 15u en gingen de meeste restaurants pas om 20u open. Tussen 19u en 20u viel het openbare leven volledig stil en het half uur ervoor is er net een piek. Daar moet je rekening mee houden. Maar het is niet dat je ’s middags niet makkelijk aan eten kan raken of dat de mensen vervelend doen als je eet of drinkt, totaal niet. Ze verwachten echt niet dat je mee vast. Je moet er gewoon begrip voor hebben dat rond de iftar iedereen even naar huis is en winkels/restaurants/balies even onder- of niet bemand zijn. Wat je niet wil, is de dagen nadien in een grote stad zijn. Tijdens het suikerfeest sloten de musea volledig. Gelukkig verbleven wij toen op het platteland.

Wij hadden een chauffeur/gids en dat was superhandig. Die loodst je overal door. In Marrakech zorgde het ervoor dat we nergens hoefden aan te schuiven in de toch wel aanzienlijke rijen en overal meteen binnen mochten. Onderweg moesten we ons niet druk maken over politiecontroles of verkeersborden die we niet snapten. Alhoewel in 90% van de tijd het verkeer rustig was en de borden in verschillende talen en je op zich in Marokko ook perfect zelf zou kunnen rijden en alleen rondreizen. Nu en dan waren we toch wel echt blij dat de gids erbij was en voor de rest was het ook gewoon handig. Dankzij hem leerden we ook meer van de cultuur en van het land. Zo was hij een Berber en kregen we dus heel wat achtergrond mee over die bevolkingsgroep.

Vrijheid en privacy is ginder niet wat het hier is. Onze gids vertelde hoe het voor hem onmogelijk is om naar een trouwfeest van een vriend in Zwitserland te gaan, omdat zijn visum keer op keer geweigerd wordt. Dat is heel raar als je uit een werelddeel met nog amper grenzen komt. Ginder is er ook overal politie, langs de weg zijn er vaak controles, in de steden zie je ze, als je het land binnenkomt stellen ze veel vragen en blijkbaar moet je ook niets onaardig over de koning zeggen. In elk dorp zijn er mensen die in direct contact staan met de overheid en het rapporteren als je dingen doet die niet horen. Dat was voor ons wel raar om te horen. Langs de andere kant zorgde het er wel voor dat we ons nooit ook maar een seconde onveilig hebben gevoeld, zelfs niet toen onze hotelkamer niet eens een slot had.

Daarnet zag ik nog een filmpje van een solo reizigster die zich in Fez zeer onveilig had gevoeld omdat een man haar geld vroeg na haar te hebben rondgeleid. Sommige mensen vinden de mensen daar opdringerig, onaangenaam, louche. Wij vonden dat niet. Je houdt je gewoon aan de spelregels. 1 je geeft voor alles een fooi, inkomgeld is er niet altijd, maar de mensen verwachten wel een fooi als je iets bezoekt. 2. als ze iets voor je doen, verwachten ze ook een fooi. Wij namen dus nooit iets aan, zelfs niet als het zogezegd gratis was, gingen nooit op voorstellen in om ons de weg te wijzen. Niet in discussie gaan, gewoon vriendelijk maar kordaat afwimpelen is de boodschap. Als je voorzichtig bent, word je regelmatig aangenaam verrast. We hadden regelmatig een oprechte leuke babbel met mensen van daar, bezochten een coöperatieve tapijtenhandel waar we thee kregen en heel veel uitleg maar waar ze daar geen geld voor wilden. Echt niet iedereen wil daar iets van je en de mensen zijn op zich véél gastvrijer dan Europeanen. Maar de gewoonten zijn gewoon anders.

Maar er is ginder veel meer nog een ‘community’, iedereen kent iedereen, iedereen praat met iedereen, vooral in de dorpen. Onze gids kwam precies heel de tijd bekend volk tegen en was tegen iedereen aan het praten. Hij was oprecht verbaasd toen we in een hotel logeerden waar ook een groep Vlamingen verbleef en we elkaar, zoals goede Vlamingen betaamt, straal negeerden. In de Marokaanse hotels voelden we ons ook véél meer welkom en was de gastvrijheid veel hartelijker en oprechter dan in de door Europeanen uitgebaatte hotels. Het merendeel van de mensen is daar gewoon oprecht heel lief.

In het sociale leven op straat zie je bijna uitsluitend mannen. Verkopers, obers, receptionisten, taxichauffeurs, gidsen. 99% van de tijd zijn het mannen. Het rijk van de vrouw is ginder echt wel meer binnen het gezin. De mensen kleedden zich ook toch nog een pak traditioneler dan ik had verwacht, ook in de steden. Misschien omdat wij enkel de historische centra bezochten en de meer moderne steden zoals Cassablanca niet hebben gezien, maar in Fez en Marrakech droeg 99% van de mensen traditionele kledij en op zijn minst een hoofddoek. Niet dat dat erg is. Dat went eigenlijk snel. Het is best fijn en verfrissend om eens in een volledig andere cultuur terecht te komen en je daarvoor open te stellen.

Het verschil tussen de stad en het platteland was wel gigantisch. Toen we bij een familie op bezoek gingen in een klein stadje, was hun huis niet zo gigantisch anders dan het onze. Kleiner, eenvoudiger, maar het was modern en gerieflijk. Maar in de kleine dorpjes zonder verharde wegen zag je nog mensen die de was deden in de rivier en hun gerief in een draagzak rondzeulden en daar leefden zonder apotheek in de buurt. Of middelen om daar te raken. Voor ons was het heel moeilijk om je het dagelijks leven in zo een afgesloten gemeenschap voor te stellen. Maar dat was ook niet overal op het platteland; in de meeste delen hadden de dorpjes wel scholen en winkels en voorzieningen.

We waren voorzien op buikloop en andere toestanden, maar hebben van niks last gehad. Wel voor alles flessenwater gebruikt, zelfs om onze tanden te poetsen. Vegetarisch eten is ginder trouwens ook echt makkelijk, ze zijn vertrouwd met het concept, er staat overal wel iets vegetarisch op de kaart.

De muntthee is er alomtegenwoordig. Bij elk onthaal hoort muntthee. In een winkel, als je toekomt in een hotel, voor of na het eten. En die is zoooooooo lekker. Die mis ik wel enorm. Maar koffie is ook ingeburgerd.

Voor alles wat je koopt, moet je afdingen. Dat is even wennen voor ons Westerlingen. Maar nog wel een leuk spelletje, al ben ik er niet heel goed in. Laag genoeg beginnen lijkt me achteraf de clue (de helft is nog te hoog).

Maar wat een land. Ik ben er helemaal verliefd op. Zo’n rijke cultuur, zo’n fijne mensen, zoveel schoonheid zoals qua cultuur als natuur. Wat een avontuur, wat een reis.

Marokko dag 14, terug naar huis

Om 4u30 uit de veren, om 5u werden we opgehaald voor de transfer naar de luchthaven van Marrakech. We kregen nog een ontbijtje mee voor onderweg. Op zich is de luchthaven maar een klein uur rijden en de vlucht was pas om 8u50 dus ik wou eigenlijk wat later vertrekken, maar de receptioniste belde op onze vraag nog eens met de contactpersoon van het reisbureau en die vond dat we er drie uur op voorhand toch moesten zijn omdat het zeer traag kan gaan op de luchthaven. Daar hebben wij nu eigenlijk weinig van gemerkt, alles liep vlot, maar er kwamen wel last minute mensen nog toe om het vliegtuig die beweerden dat ze op tijd waren vertrokken en dus lang waren opgehouden door de controles op de luchthaven.

We smulden van ons ontbijtje al miste ik nu al de verse muntthee en mochten alvast wat proviand voor onderweg want op de vlucht van Transavia was geen eten voorzien. Met een kwartiertje vertraging vertrok het halfvolle vliegtuig naar Schiphol. Daar hadden we net een trein gemist dus konden we nog snel wat eten bij de Burger King (op vraag van de Dochter die geen grote fan was van de nochtans superlekkere Marokkaanse keuken, in tegenstelling tot Zoon die elke dag zijn buik meer dan rond at). Dan de trein naar Antwerpen alwaar er problemen waren waardoor onze aansluiting niet uit Centraal vertrok maar uit Berchem waardoor we dus eerst met al onze rugzakken, koffers en mijn pijnlijke ribben en rug nog eerst even de trein op moesten, dan er weer af in Berchem en dan op trein nummer drie tot Sint-Niklaas alwaar onze huisdieren logeerden. Die laatste trein was overigens veel te kort en te vol maar mits wat assertiviteit kon ik nog een plekje veroveren voor ons. Daar werden we opgehaald aan het station en na twee weken herenigd met onze hond en konijn. Tegen 20u30 waren we eindelijk thuis, compleet uitgeteld maar oh zo blij met de reis.

Marokko dag 13, Lalla Takerkoust

Intussen zijn we alweer thuis, maar jullie hadden de laatste twee dagen nog te goed.

Woensdag beloofde een warme dag te worden, 33 graden. De ramadan was inmiddels gedaan dus alles keerde weer terug naar de normale uren qua maaltijden en activiteiten. Tijdens de ramadan valt het leven namelijk stil in het uur waarop de mensen mogen eten, wat betekent dat de restaurants pas daarna openen, nu was dat tussen 19u30 en 20u. In de uren er vlak voor verhoogt de snelheid dan weer omdat iedereen inkopen gaat doen en zich dan naar huis haast.

Vandaag stond er een tocht met ezels op het programma; echte ezels deze keer geen muilezels zoals in de bergen. De ezels bleken nog maar een week op de boerderij aangekomen maar waren heel lief.

We vertrokken voor een tocht van een halve dag met picknick die heel handig in de manden op de ezel kon en een lieve gids. Het begin van de tocht was exact hetzelfde als met de paarden; het dorp uit en dan door een kloofje/ halfdroge rivierbedding richting het stuwmeer. In de kloof vonden de kinderen het al leuk met het riviertje (de dochter toch, zoon is te cool voor sandalen en wou deze keer geen natte voeten ) dat ze vaak naast de ezel mee stapten in plaats van erop. De kloof bracht ook wat schaduw want in de zon was het al behoorlijk warm ook al was het nog maar 10u30. De dochter vond een geitenschedel in de rivierbedding.

Drie honden van de boerderij liepen de hele weg met ons mee. Waar we met de paarden over de bergkammen klommen bleven we nu (gelukkig in het dal ) en na een uurtje wandelen kwamen we al aan bij het meer. Daar maakte de gids een lekkere muntthee voor ons, eerst samen hout zoeken voor het vuurtje. En dan een echte traditionele muntthee met een stukje verse cake. We zaten op tapijtjes in de schaduw met zicht op het meer. Zalig.

Na anderhalf uur relaxen trokken we dan terug, deze keer via de weg in de zon voor een stuk. De Dochter vond een nieuwe halve schedel (eerder een gebit) die ze aan haar wandelstok deed en mee naar huis ging nemen, maar om enkele meters van de boerderij brak hij in twee helaas, tot groot verdriet.

Na de wandeling ging ik nog wat lezen op ons terras en trokken we nog eens langs alle boerderijdieren, vooral langs de twee veulentjes en de twee kalfjes. Daarna was het inpakken en tijd voor het diner, in de idyllische tuin van de boerderij. We hadden wel een zaklamp nodig om nadien ons huisje terug te vinden.

En dan vroeg de wol in want om 4u30 stond de wekker al…

Marokko dag 12, Lalla Takerkoust

Maandagavond waren we uit gaan eten bij een supergoed Italiaans restaurant, Limoni. Gelukkig hadden we gereserveerd, want het was volzet. We kozen voor een tafel op het dakterras onder een lantaarntje waar het supergezellig was maar ook wel fris, gelukkig kregen de kinderen meteen dekentjes. Het restaurant was op 2,5 km van het hotel en we waren heen gestapt, in het donker door de souks, nog een leuke wandeling. Maar voor de terugweg kozen we toch maar voor een taxi, wat ook weer een ervaring was. Toen we voorbij de grote moskee reden zagen we dat het voorplein nog steeds afgeladen vol was.

Dinsdag vertrokken we om 10u30 met een luxueus minibusje voor ons alleen uit Marrakech, terug naar de atlas, naar Lalla Takerkoust waar we de laatste twee nachten van de reis doorbrengen op een Belgische boerderij.

De laatste kilometers ging het stapvoets over de smalle, bochtige en soms heel stijle grintweggetjes en misten we Mohamed zijn jeep een beetje. 

Maar tegen 11u30 stonden we al op de boerderij Jnane Tihihit waar we zoals steeds verwelkomd werden met muntthee en verse cake. We kregen ook een plan van de boerderij en een vragenlijst die de kinderen moesten beantwoorden aan de hand van een zoektocht langs infobordjes. Er zijn hier tal van dieren; een jong kalfje, koeien, geitjes, ezels, varkens, kippen, parelhoenders en natuurlijk de paarden, waarvoor we gekomen waren. En een pauw die vrij rondloopt en zich heel de tijd laat horen. En natuurlijk ook een hoop oude honden, een hoop katten en een getijgerde kitten waar de kinderen direct verliefd op waren. 

Intussen was het tijd voor de lunch in de paradijselijke tuin. Daarna ontmoetten we de eigenaar en was het wachten tot de kamer klaar was. We hebben hier een heel huisje voor ons, met heel dikke muren, heel koel binnen. Het enige probleem is dat er hier nergens stabiel internet is en de wifi aan de receptie blijkbaar kapot.

Om 15u stonden Zoon en ik klaar aan de stallen voor een paardentocht. Van de 6 paarden waren er maar 3 beschikbaar en De Dochter haakte last minute af dus dan maar onder ons twee. Dan konden we de tocht van twee uur doen in plaats van maar een uurtje. We maakten de paarden klaar en vertrokken. De onze leken rustig maar de gids had een zwarte Arabische volbloed (of Anglo Arabisch ik begreep hem niet altijd) en die was jong en hevig.

Het was een ontzettend mooie maar ook uitdagende tocht dus ik was wel stiekem blij dat De Dochter niet mee was. Een bepaald moment was er echt een ontzettend steile afdaling waar er amper een pad was en rechts dus de berg stijl naar beneden en dan mag je er echt niet aan denken wat er gebeurt als je paard zich mistrapt. Gewoon je paard vertrouwen dus. Maar het zicht bovenop de bergkam was het wel absoluut waard, de wind floot rond onze oren, enkel wij, de paarden en een schaapherder met zijn kudde waren daar, zicht op de Atlas… besneeuwde toppen in de verte, eerder een dor maanlandschap om l s heen. Zo mooi.

Mijn paard had wel twee gezichten, soms wat lui maar bij galop stormde hij er soms met een ruk vandoor en probeerde dan de andere paarden voorbij te steken. En toen we aan het strand bij het stuwmeer kwamen werd hij heel erg enthousiast en ging het dus mis. Na het drinken ging de gids in draf, Zoon in een rustig galopje en mijn paard ontplofte, ging met zijn vier benen de lucht in en ik verloor mijn evenwicht en kwakte eraf. Het laatste half uur was dus in mineur want ik had wel wat pijn aan mijn rechter ribben en ik vertrouwde mijn paard niet meer. 

Bij aankomst op de boerderij iedereen bezorgd natuurlijk en de gids in zak en as want van de uitbaters mocht hij eigenlijk niet draven en galopperen en mijn paard zou normaal kalm zijn dat hadden ze me ook meermaals verzekerd. Maar die dingen gebeuren; gelukkig zijn enkel mijn trots en ribben wat gekwetst. En eten op die houten stoelen hier is ook wat een uitdaging. Na een douche en een kleine maaltijd (mijn maag is toch wat van streek door de val) kroop ik vroeg onder de wol.

Marokko dagen 10 en 11, Marrakech

Na een uitgebreid ontbijt (helaas binnen en niet op het geweldige dakterras) worden we opgewacht door onze gids. Helaas een iets ouder en wat stoffig exemplaar deze keer, wel wat een contrast met onze vorige jonge gidsen. We maken een ritje met een paardenkoets de oude stad uit naar de Jardins Majorelle en het daarbij gelegen Yves Saint Laurent museum. 

De tuinen zijn supermooi maar druk en zoals steeds is alles hier hypergeorganiseerd; de hele tuin zit vol personeel en als je nog maar denkt om een verkeerd pad te pakken hebben ze het al gezien. Niettemin een leuke plek met veel planten en dieren.

Ook het museum is leuk. Ik kende weinig van Yves Saint Laurent maar de film in het kleine bioscoopzaaltje brengt ons wel wat bij en de kleren zijn echt wel indrukwekkend mooi. Aanrader.

Daarna terug de koets in. Alhoewel de paarden opgevolgd worden door dierenartsen en onze koetsier de dieren laat drinken is hij wat kwistig met zijn zweep en daar werd ik dan nogal lastig van, wat hem een kleine fooi opleverde. Want voor letterlijk alles geef je hier een fooi. 

We gaan lunchen bij de Medina Burger waar ze vandaag wel weer vegan burgers hebben en verdorie dat smaakte! De groep west Vlamingen moesten we er wel bijnemen.

Daarna gingen we even bekomen in het hotel om te ontdekken dat de dingen die we in de namiddag wilden bezoeken al om 15u sloten, door de ramadan wellicht? En het was al 14u… voor de rest valt de impact van de Ramadan wel mee. Tussen 18.30 en 19.30 valt het leven even stil en zie je iedereen naar huis en de moskee sprinten. Dan kan je ook nergens eten ofzo krijgen. Maar tegen 20u komt het leven weer op gang. Ik installeerde me in in ligzetel op het grote dakterras met mijn boek en had dat helemaal voor mezelf.

We maakten nog een wandeling door de souks en het bekende Jemaa el Fna plein waar we net toekwamen op het moment dat de entertainers naar huis gaan en de eetstalletjes nog opgezet worden, een beetje een doods moment dus maar dat gaf niet want de kinderen houden niet echt van de drukte. We aten voor de wandeling nog een megagroot ijsje op een dakterras vlakbij het hotel. Daarmee konden we er weer tegen tot 20u. In de souks schrok ik heel de tijd van de scooters die zich aan waanzinnige snelheidslimiet door die kleine straatjes tussen de toeristen gooien. Ook op straat schrok ik me te pletter toen een auto zo rakelings langsscheerde dat de spiegel op een cm van mij was. Want de voetpaden zijn hier vaak brommerparking of ingenomen door winkeltjes. Echt relax stappen is er hier niet bij maar na een dag zijn we er wel wat aan gewend. De eerste dag raakten we amper de straat overgestoken tussen de duizend taxi’s, scooters en fietsen…

Niemand had nog zin om ver te gaan dus voor het avondeten gingen we naar het restaurant hier vlak langs, vanop ons dakterras kijken we recht in de keuken. De ober was naar Marokkaanse normen nogal ongeïnteresseerd en het eten was stukken duurder dan in Fez en op het platteland maar ik proefde voor het eerst een pastilla en die was wel lekker.

Maandagochtend was onze gids na het ontbijt opnieuw paraat. Geen koets deze keer maar een wandeling. Eerst naar het Bahia Palace, gebouwd in de 19e eeuw. Met de typische keramiekversiering oftewel zellige en twee riads of binnentuinen. Daarna trekken we naar de bekende koranschool Medersa Ben Youssef, een ronduit prachtig 14e eeuws gebouw. We kijken onze ogen uit aan het mooi versierde pleisterwerk, hout en opnieuw de zellige.

Tot slot duiken we de souks in. Met onze gids komen we in delen die we zelf wellicht niet snel gevonden zouden hebben, zoals de winkeltjes waar ze nog echt live aan de slag zijn om leer of metaal te bewerken en een plek waar de ruwe dierenhuiden worden verhandeld. Ik koop nog een kameeltje uit thuya hout. Onderhandelen is wat wennen voor ons westerlingen maar het went wel. En alles gaat hier met de glimlach, de mensen zijn hier echt gastvrij, vriendelijk en oprecht fier op wat hun land te bieden heeft. 

Intussen voel ik me op mijn gemak in Marrakech al blijven de scooters wel op de zenuwen werken; je zit heel de tijd tussen het lawaai en de stank. Ik blijf erbij dat als je enkel dit ziet, je maar een klein aspect van Marokko en de cultuur ervaren hebt. Marokko is heel veel meer dan toeristische hoofdstad Marrakech. Al moet je de stad wel eens gezien hebben.

We gaan op zoek naar een hapje om te eten en geven onze 75-jarige gids nog een ruime fooi waar hij heel blij mee lijkt te zijn. Geen pensioen blijkbaar hier voor de gidsen.

Het is fris vandaag, maar 24 graden, maar dat doet oprecht deugd. Binnen enkele dagen gaat het hier opnieuw naar 36…

Ik nestel me even op het verlaten dakterras om wat te lezen en dit allemaal te typen. Straks nog wat laatste souveniertjes kopen en avondeten in een Italiaans restaurant. Morgenochtend reizen we opnieuw naar het platteland richting de bergen naar een boerderij voor onze laatste dagen Marokko.

Marokko dag 9, van Ait Ben Haddou naar Marrakech

Gisterenavond maakten we nog een wandeling door de gigantische tuin van de kasbah Ellouze waar we logeerden. Denk aan velden met groeten, fruitbomen, olijfbomen,… een oude meneer kwam op ons af en begon ons rond te leiden, het bleek de tuinman te zijn. De tuin was gigantisch en niet afgesloten, ik denk dat hij ook gedeeld werd door meerdere kasbahs. Daarna nam hij ons mee naar de kasbah uit de zesde eeuw die naast het hotel lag. Hij was verwoest door de aardbeving vorig jaar maar tot het jaar 2000 nog functioneel. Het was irreëel om door die eeuwenoude kamers te lopen en heel fijn om nu de uitleg erbij te krijgen welke kamer wat was. Onze tuinman/gids was de zoon van de muezzin van de moskee en was in het dorp hier geboren. 

Na een douche en wat lezen op het terras aten we in het hotel. Het eten was bereid door de Franse eigenaar en was Marokkaans maar met een Europees accent. Plots was er ook wijn te krijgen. Het eten was echt heel lekker, fijn om ook eens iets anders te eten dan groetentajine; we kregen omelet in de tajine en seffa; zoete gestoomde vermicelli met kaneel en nootjes. 

Heel fijn hotel, uniek om in zo’n oude kasbah te slapen met muren uit modder en stro en kleine kamertjes met bamboe plafonds maar het viel ons wel op dat de gastvrijheid in volledig Marokkaanse hotels toch nog net iets hartelijker is. Al was de Europese toets in eten en drinken ook wel eens fijn na een week traditioneel voedsel.

Na een lekker ontbijtbuffet vertrokken we vanochtend dan om de oude stad Ait Ben Haddou te bezoeken. Onze gids Mohamed zei dat het een ongeleid bezoek was maar uiteindelijk ging hij mee maar racete hij er doorheen, op een kwartier waren we door dit UNESCO werelderfgoed heen. Nu, eerlijk is eerlijk, binnenin waren eigenlijk enkel toeristenwinkeltjes; bijna niemand leeft nog in de kasbah. Maar ooit was dit een belangrijke stop op de karavaanroute.

We bezochten daarna nog een coöperatieve van tapijten waar we thee en uitleg kregen. Alles werd met de hand gemaakt door de vrouwen uit de regio. Ze werken makkelijk 8 maanden aan een tapijt maar niet meer dan 2 uur per dag want ze zorgen voor hun gezin en huishouden. 

En dan vertrokken we op de doortocht doorheen de hoge Atlas. Twee uur kleine kronkelbaantjes, een pas op 2200 meter hoogte. Gelukkig hadden we de Dochter deze keer tijdig een reisziekte pil gegeven. Een keer was de weg afgesloten door afgebrokkelde rotsen en moesten we even door een grindweg. In de bergen was het koud maar hoe meer we daalden hoe heter, tot 31 graden hier in Marrakech. 

Nog een laatste uur waarbij we de stad en de drukte geleidelijk aan dichter zagen komen en dan reden we de hectiek van de stad in en moesten we na een week afscheid nemen van Mohamed. Heel raar om na een week met gids nu plots op ons viertjes te zijn.

Onze riad Armin is heel erg mooi en opnieuw uitgebaat door Fransen. Bizar om plots moderne muziek te horen binnenwaaien na Mohameds berbermuziek in de auto. We hebben hier een suite met poepchique badkamer en een dakterras. De prijzen zijn hier plots ook een stuk Europeser. 

Intussen was het 14u30 en hadden we sinds 8u niks meer gegeten dus doken we de stad in op weg naar eten. Wat een cultuurshock. Na de stilte en rust van de afgelopen week (zelfs tweede grootste stad Fez was heerlijk rustig) en het authentieke Marokkaanse leven is het hier heet en luid en is het bijna onmogelijk om een straat over te steken of zelfs maar gewoon rechtdoor te lopen met de auto’s en vooral de scooters die overal doorzoeven. Voordeel is dat hier plots supermarkten zijn en Europees eten, maar de drukte en hitte is echt overweldigend. Ik ben benieuwd is het iets is dat moet groeien of dat Marrakech gewoon niet mijn ding is. Maar de mensen die enkel dit zien hebben volgens mij echt geen goed beeld van het ware Marokko.

Het eten was overigens niet zo simpel; de Dochter houdt echt niet van de traditionele keuken dus hadden we haar burgers beloofd, maar in de twee restaurants die we aandeden was de vegan burger op. Gelukkig hadden ze in het ViaVia café ook nog een wok en milkshake. Het is ook even wennen om na een week gewoon te eten waar de gids ons bracht plots in deze mierenhoop vol toeristen zelf een goed plekje te moeten zoeken. Maar er lijkt hier in elk geval heel veel keuze. En alles is veel duurder dan de voorbije week. Benieuwd wat we deze avond nog gaan vinden. Eerst wat bekomen hier in het hotel. 

Marokko dag 8, Ouarzazate

Opnieuw onderweg vandaag! Na het ontbijt checken we uit en vertrekken we met onze gids richting Ouarzazate. Een korte rit van een uurtje is dat. We houden kort halt bij een ‘berberapotheek’ waar we kruiden, thee en een flesje oranjebloesemparfum inslaan. Daarna rijden we door naar het Hollywood van Marokko, waar tal van bekende films, series en reclamespots werden opgenomen. Leuk om foto’s te nemen in namaak Egyptische paleizen en roestige auto’s.

Dan gaat het verder naar Ait Ben Haddou waar het plots superdruk is en we een lekker Marokkaans buffet krijgen. Plots zijn er overal andere Vlamingen.

We twijfelen even of we de eeuwenoude kasbah nu al bezoeken maar het is erg heet (30 graden) en besluiten naar het hotel te gaan. Vandaag slapen we in een echte oude kasbah, gemaakt van stro en modder, met kleine, lage kamertjes en een doolhof van gangen en trappen. Hiernaast ligt een ruïne van een andere kasbah maar deze is mooi gerestaureerd door een Frans koppel. Wel grappig is dat er voor het eerst ook wijn te krijgen is en de prijzen duurder zijn dan in de vorige door Marokkanen uitgebate hotels. Maar het is hier een klein paradijs. Om de tuin van het hotel te bezoeken kregen we een kaart, zo groot is het hier.

Kasbah Ellouze

Marokko dag 7 Skoura de palmoase

Na een uitgebreid ontbijt op het terras met naast de traditionele pannenkoekjes ook diverse soorten koekjes en waarbij De Dochter even tegen de glazen terrasdeur liep vertrokken we naar een dorpje in de buurt waar een lokale gids ons mee naar zijn huis nam voor een kookworkshop. De echtgenote en dochter van de gids gingen met ons aan de slag om een Marokkaanse salade en een vegetarische tajine te maken. We kregen ook de uitleg hoe je echte Marokkaanse muntthee kan maken. Na al dat koken mochten we in het salon onze maaltijd verorberen, helaas zonder het gezelschap van het gastgezin die in hun laatste week ramadan zitten. Het was fijn om bij een gewoon gezin te gast te zijn en te zien hoe het dagelijks leven hier is.

Daarna vertrokken we met een andere gids op een bijna twee uur durende tocht door de palmoase. De kinderen elk op een muilezel en wij erachter terwijl de gids uitleg gaf over de oase en de vele oude (helaas ook verlaten) kasbahs die er staan. Ook deze site blijkt UNESCO werelderfgoed te zijn. Een bepaald moment werd het even spannend toen de hond die met ons meeliep werd aangevallen door een andere hond maar de gidsen hadden bamboestokken bij en konden het beest wegjagen. Leibanden zijn hier duidelijk geen ding.

Net zoals alle traditionele gebouwen hier blijken de kasbahs van modder gemaakt. Je wandelt er gewoon tussendoor. Het was wat een labyrint van paadjes, gelukkig wist de gids de weg. Ooit was deze oase heel groen maar nu valt er amper nog regen, gelukkig hebben ze een irrigatiesysteem. Het was vandaag 28 graden en dus echt puffen in de zon.

De rest van de middag brachten we door in het mooie hotel. Morgen trekken we alweer verder richting Ouarzazarte.

Marokko dag 6 Hoge Atlas

Vanmorgen checkten we na het ontbijt uit en vertrokken samen met Mohamed, een lokale gids die eveneens Mohamed heette en een muilezel voor een trektocht door een kloof vlakbij onze Zen Ecolodge.

Een klein riviertje kronkelde zich door de kloof en er zat niks anders op dan die rivier heel de tijd over te steken. In het begin lagen er overal nog stenen zodat we dat met droge voeten konden doen.

In tegenstelling tot de razend drukke Todrakloof gisteren hadden we deze keer de natuurpracht voor ons alleen. Aanrader.

Na de kloof liep de tocht langs kleine berber bergdorpjes. Denk aan geen verharde wegen, vrouwen die met een berg spullen in een draagdoek rondlopen en hele hopen vrouwen die in de rivier de was deden en die daarna lieten drogen aan bamboetakken. Eén keer werden we aangesproken door een oude vrouw die medicatie vroeg en de kindjes zwaaiden altijd super enthousiast maar voor de rest werden we eigenlijk nooit aangeklampt.

Na twee uur en een kwartier stevig doorstappen hielden we halt voor een kleine pauze. Mohamed had voor dadels en noten gezorgd. Daarna stapten we nog een uur verder tot het tijd was voor de picknick. Zelfs midden in de natuur kregen we verse muntthee, gevolgd door een salade en een bord pasta met sneetjes kaas erbij. En fruit als dessert. Best luxueus voor een picknick! Na het eten wilden we weer vertrekken maar de gids wou eerst een half uurtje rusten. Het is hier nog steeds ramadan en dan zo’n trektocht, niet zo gek lijkt me dat dan om nu en dan even te rusten.

Intussen waren de stapstenen door de rivier verdwenen of onstabiel met als gevolg dat we allemaal natte voeten hadden. Ik had teva sandalen aan die daar prima tegen bestand zijn, maar Zoon en Mohamed hadden sneakers aan en zaten dus al gauw met natte sokken en schoenen. En de Dochter had wondjes gekregen van haar sandalen, dus zij reed het merendeel van de tocht op de ezel, dwars door de rivier, vaak samen met de eigenaar van de ezel die zijn voeten ook duidelijk niet nat wou maken. 

Na de lunch was het nog een uurtje terug tot het hotel. Intussen had de dochter de inmiddels alweer droge kousen van de wederhelft aan waardoor haar voeten minder pijn deden en ging Zoon op de ezel. Speciaal was wel dat ten opzichte van vanmorgen er al een pak minder water in de kloof was.

Vlakbij het hotel zagen we nog schapen en geiten die vrolijk op de bergwand en in de rivier liepen.

Uiteindelijk hebben we 16km gestapt denk ik. 

In het hotel kregen we thee en koekjes eer we vertrokken aan onze twee uur durende autorit naar Skoura begonnen. Oneens dat de Dochter vooraan zat werd ze wat autoziek van de smalle kronkelwegen door het gebergte, gelukkig kon ik ze nog net op tijd een pil geven. Het verkeer was ook drukker vandaag, opnieuw heel veel schoolbussen maar ook andere auto’s die niet altijd zo rustig reden op die wegen die eigenlijk te smal zijn om te kruisen en langs een ravijn lopen. Ik was blij toen we eindelijk die bergen uit waren.

Om een uur of 5 kwamen we aan in Skoura in ons hotel Chez Talout waar we, je raadt het al, verwelkomd werden met thee en koekjes op het terras met uitzicht op het palmbos. Na de basic kamer in de bergen hebben we nu weer iets meer luxe; zwembadje, leuke zithoekjes overal en half werkende wifi.

Marokko dagen 4 en 5 Sahara en Hoge Atlas

Na het ontbijt vertrokken we met onze gids Mohamed voor een bezoek aan de nomaden. Deze keer ging de 4×4 offroad knal de woestijn in. Daar zijn pistes waar je nog redelijk comfortabel kan rijden, maar we gingen tot groot jolijt van de kinderen ook gewoon recht door de duinen.

We stopten aan een uitkijkpunt en een verlaten dorp. Hier en daar stapten dromedarissen rond. We gingen ook muntthee drinken bij een nomadisch gezin waar we alle tentjes mochten bekijken. Er liep twee lammetjes rond van ongeveer een weekje oud, naast kippen, geiten en een ezel. Daarna trokken we door om naar Gnaoua muziek te gaan luisteren waarbij er ook vlotjes gedanst werd, maar na twee nummers hielden we het voor bekeken, geen fans alhier.

Ietsje verder naast het muziekhuis was een restaurant waar we berberpizza te eten kregen; een soort brood gevuld met groentjes.

De bedoeling was om daarna wat te rusten en te zwemmen maar het zwembad bleek aan de frisse kant. Koffers pakken dan maar en onze rugzakken voor 1 nacht kamperen in de woestijn.

Om 16u30 vertrokken we, eerst een eind met de jeep en dan de kameel op. Zalig vond ik dat. We waren een tweetal uur onderweg waarbij we op een bepaald moment half hielden om te sandboarden en vanop een hoge duin naar de zonsondergang te kijken. Magisch. Daarna kropen we in de schemering weer op de kameel om vlak voor het donker werd aan te komen in het tentenkamp.

Zoals overal hier werden we verwelkomd met muntthee. Daarna kregen we onze tent waarbij de eerste tent al door anderen ingenomen bleek en we verhuisden naar de tent ernaast maar weer moesten verhuizen omdat we blijkbaar recht hadden op een iets groter model. Dat wel ergens achterin lag en geen lantaarn had aan de ingang. Gelukkig hadden we een zaklamp bij.

In een grote tent dienden de berberjongens een warme maaltijd op waarbij er helaas niet doorgekomen was dat we vegetarisch zijn, dus kreeg de wederhelft een tajine met kip voor vier voor hem alleen. Wij kregen na de soep en het voorgerecht dan maar een geïmproviseerd slaatje. Maar zoals steeds was er ook nog vers fruit als dessert. Van honger gaan we hier alvast niet omkomen. Al overleeft de Dochter vooral op Marokkaans brood want die is niet zo’n fan van couscous en tajine.

De avond werd besloten met een kampvuur onder de sterren waarbij er alweer live muziek was. Maar na een tweetal liedjes lieten we die voor wat het was en trokken we naar de tent. Want de wekker stond om 5u15 om de zonsopgang mee te kunnen maken.

De nacht was rustig, al hoorden we de wind wel sterk toenemen naarmate de nacht vorderde. Daardoor kon de kamelentocht om de zon te zien opgaan niet doorgaan en maakten we de zonsopgang gewoon mee bovenop een duin vlakbij het kamp. Op dat moment was ik wel blij met mijn lange broek en 4 lagen truitjes over elkaar. We wikkelden ook onze gekregen cheich of typische tulband met plezier als sjaal rond ons voor wat extra warmte en bescherming tegen de wind. 

Na een tas muntthee namen we afscheid van het woestijnkamp en was de wind genoeg geluwd om met de kamelen terug te keren naar het hotel. Om 7u30 kwamen we daar al aan, net op tijd voor het ontbijt.

Om 9u kwam Mohamed toe en vertrokken we voor een tweede verre dagtocht met de 4×4. Eerste halte was een coöperatief waar ze van gesteente met fossielen erin tafel- en werkbladen maakten maar ook borden, onderzetters, kunst, noem maar op. Nooit eerder gezien. Daarna ging het langs een irrigatiesysteem uit de elfde eeuw en een kzar, een versterkt dorpje. 

Na de lunch reden we door naar de Todrakloof. Ontzettend indrukwekkende landschappen ontvouwden zich voor onze ogen. We stapten ook mini klein stukje door de kloof maar dat was weinig idyllisch aangezien de vrachtwagens en toeristenbussen ook allemaal via dezelfde smalle weg moesten. 

En dan ging het nog een heel eind naar ons miniem hotelletje in Alemdoun, knal de hoge Atlas door. Denk aan een supersmal bochtig weggetje waar we gelukkig maar 1 keer een tegenligger moesten kruisen. We zagen op zich heel weinig gemotoriseerd verkeer hier in de regio, op de schoolbusjes en bromfietsen na. Ons hotel bereiken was trouwens een avontuur op zich, offroad langs een onooglijke en heel stijle weg die op het einde nog heel weinig weg had van een weg en gewoon dwars door een rivier liep. Blij dat onze gids heel goed met de jeep kan rijden.

Eindelijk tijd voor een douche, een pannenkoek met muntthee en dan een ontspannende babbel met Mohamed in de tuin terwijl de zon onderging achter de bergen. Adembenemend uitzicht. Wat een ongelofelijk mooi land. Hier zit trouwens een hele groep Belgen, wel grappig aangezien we tot hiertoe amper Vlamingen zijn tegengekomen.